Τετάρτη 27 Μαρτίου 2013

Ορχιδέες της Κύπρου


Αυτή την περίοδο στην Κύπρο και γενικότερα στη Μεσογειακή λεκάνη, διανύουμε αυτό που προσωπικά αποκαλώ ''Εποχή της Ορχιδέας''. Η κυπριακή φύση έχει ανθίσει και όλων των ειδών τα χρώματα στολίζουν την ύπαιθρο. Τις εντυπώσεις όμως, αυτή την εποχή κερδίζουν οι ορχιδέες. Φυτά με πανέμορφα άνθη, που εντυπωσιάζουν με την πρώτη ματιά.

Εξελικτικά, αποτελούν  πολύ πρόσφατα μέλη του φυτικού βασιλείου. Εξελίχθηκαν σε ένα περιβάλλον γεμάτο με ποικιλία διαφορετικών εντόμων-επικονιαστών και ανέπτυξαν πολλά ειδικά χαρακτηριστικά με αποτέλεσμα η μελέτη τους να γίνει το ενδιαφέρον πολλών βιολόγων και βοτανολόγων και η φωτογράφησή τους το πάθος πολλών ερασιτεχνών φυσιολατρών.

Η οικογένεια των ορχεοειδών θεωρείται, λόγω της ιδιαιτερότητας που παρουσιάζουν τα άνθη των ειδών, ως το υπέρτατο παράδειγμα της εξέλιξης των μονοκοτυλήδονων φυτών (Aceto et al. 1999). Η πολυπλοκότητα των ανθών τους κρύβει τη μαγεία της φύσης και μαρτυρά τις στρατηγικές που ακολουθούν τα διάφορα είδη της οικογένειας Orchidaceae για την αναπαραγωγή τους. Σε μερικά μέλη της οικογένειας, τα χρώματα και η δομή του άνθους, αποτελούν στην πραγματικότητα οπτικό και σεξουαλικό μιμητισμό αφού είδη του γένους Ophrys εξέλιξαν τα μέλη του άνθους τους με τρόπο ώστε να ομοιάζουν θηλυκά έντομα. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι κάθε συγκεκριμένο είδος Ophrys, προσομοιάζει το θηλυκό ενός συγκεκριμένου είδους εντόμου, ανθίζει περίπου την ίδια εποχή που εκκολάπτονται τα αρσενικά έντομα του συγκεκριμένου είδους και εκκρίνουν ειδικές φερομόνες οι οποίες τα προσελκύουν. Παρολ' αυτά, το γενος αυτό παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα μεταξύ των ανθεων, αφού η μορφολογία των ανθέων παίζει δευτερεύοντα ρόλο στην ενεργοποίηση του συνδρόμου της επικονίασηςΟι οσμές που εκλύονται από τα είδη του είναι υψηλά ανεπτυγμένες, και αποτελούν τον κύριο παράγοντα προσέλκησης των επικονιαστών. Αντίθετα,  τα είδη που ανήκουν στο γένος Orchis, χαρακτηρίζονται από μια μεγάλη ποικιλομορφία των ανθέων (Tuttin et al. 1980). Ο παράγοντας αυτός είναι πρωτεύουσας σημασίας για την προσέλκυση των επικονιαστών σε σχέση με την ποικιλία των εκλυόμενων οσμών (Dafni 1987).

Στην Κύπρο υπάρχουν περίπου 45 είδη ορχιδέας, εκ των οποίων 4 είναι ενδημικά. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζει το είδος Ophrys kotschyi, γνωστό με το κοινό όνομα Μελισσάκι, για την προστασία των πληθυσμών του οποίου ήδη πραγματοποιείται αρκετή επιστημονική δουλειά (http://www.ncu.org.cy/plantnet/lang1/ophrys_kotschyi_.html).

Για όσους ενδιαφέρονται να μπουν για καλά στον κόσμο των ορχιδέων της Κύπρου, υπάρχουν αρκετές πληροφορίες στο διαδίκτυο. Ενα πολύ αξιολόγο blog είναι το THE ORCHIDS OF CYPRUS του κ. Μιχάλη Πεττεμερίδη ενώ υπάρχει και στην αγορά το βιβλίο The Orchids of Cyprus, A guide to the Cyprus Orchids του κ. Γιάννη Χριστοφίδη.



Ophrys kotschyi. Ενδημική ορχιδέα της Κύπρου. Απαντάται σε μικρούς πληθυσμούς  που αναπτύσσονται σε θαμνώνες, λιβάδια, αραιά πευκοδάση, όρια αγρών και υγρές περιοχές,  από το επίπεδο της θάλασσας μέχρι τα 900 m. Έχει εντοπιστεί σε τουλάχιστον 30 θέσεις σε όλο το νησί. - Μάμμαρι, Μάρτιος 2013 





Άνθος Ophrys kotschyi από ομάδα ατόμων που εντοπίστηκε στο Μάμμαρι τον Μάρτιο 2013. Η περιοχή όπου εντοπίζεται ο πληθυσμός, αποτελεί  μέρος του πανευρωπαϊκού δικτύου προστατευόμενων περιοχών ΦΥΣΗ 2000.


Πληθυσμοί Ophrys kotschyi έχουν καταγραφεί και μελετούνται στην περιοχή Μιτσερού. Η περιοχή αποτελεί επίσης μέρος του δικτύου ΦΥΣΗ 2000 


Ενημερωτική πινακίδα στο σημείο όπου πραγματοποιείται επιστημονική μελέτη των πληθυσμών του είδους από την Μονάδα Διατήρησης της Φύσης του Πανεπιστημίου FREDERICK, στα πλαίσια του ερευνητικού έργου  LIFE "Δημιουργία Δικτύου Μικρο-Αποθεμάτων Φυτών στην Κύπρο για τη Διατήρηση Ειδών και Οικοτόπων Προτεραιότητας"


Ophrys cinereophila - Μιτσερό, Μάρτιος 2013


Ophrys sicula Μιτσερό, Μάρτιος 2013


Ophrys  flavomarginata. Μιτσερό, Μάρτιος 2013

Ophrys flavomarginata Μιτσερό, Μάρτιος 2013



Orchis collina Φράγμα Πολεμιδιών, Λεμεσός Φεβρουάριος 2013



Himantoglossum robertianum (Giant orchid) - Η Himantoglossum robertianum είναι η μεγαλύτερη ορχιδέα στην Ευρώπης και το ύψος της φτάνει το μισό μέτρο. Ανθίζει νωρίτερα από τις υπόλοιπες ορχιδέες, συνήθως τον Φεβρουάριο. - Πωμός, Φεβρουάριος 2013


Himantoglossum robertianum, Λεπτομέρεια της ταξιανθίας του είδους - Πωμός, Φεβρουάριος 2013


Orchis collina.  Ευχαριστώ τον κ. Μιχάλη Πεττεμερίδη για την αναγνώριση.  - Φράγμα Γερμασόγειας Λεμεσός, Φεβρουάριος 2013


Anacamptis pyramidalis Παραλία Κόννος, Κάβο Γκρέκο, Παραλίμνι, Μάρτιος 2013

Το βιβλίο The Orchids of Cyprus, A guide to the Cyprus Orchids

2 σχόλια:

  1. Γεια,
    αυτή που αναφέρεις ως A. laxiflora είναι collina ενώ και οι Ο. attica είναι flavomarginata.
    To γένος Barlia δεν υπάρχει πλέον, έχει περιληφθεί στο γένος Himantoglossum έτσι η σωστή ονομασία του είδους είναι Himantoglossum robertianum.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Ευχαριστώ Μιχάλη για τις διορθώσεις και τις επισημάνσεις.

    ΑπάντησηΔιαγραφή